گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد رحمان سعادت عضو هیات علمی دانشگاه سمنان;به نظر می رسد هم مدیران و هم مردم به این نتیجه رسیدند که دیگر درآمد نفتی قابل اعتماد نیست و عزم را برای تحقق اقتصاد بدون نفت جزم کردند. بر اساس گفته آقای دکتر نوبخت رئیس سازمان برنامه بودجه، در سال ۱۴۰۰ بودجه کشور کمتر از ۱۰ درصد به نفت وابسته است. بنابراین چه بخواهیم و چه نخواهیم اقتصاد ایران به سمت جدایی از نفت و درآمدهای نفتی حرکت می کند و این یک تغییر جدی در اقتصاد ایران محسوب می شود. اقتصادی که روزگاری بالای ۷۰ درصد وابستگی نفت را به خود دیده بود.
اما سوالی مهم این است که آیا اقتصاد بدون نفت قابل تحقق است و می تواند رفاه ایام گذشته را برای مردم رقم بزند و اگر امکان این امر وجود داشته باشد، چگونه می توانیم به نقطه مطلوب برسیم. پاسخ با کمی دقت روشن است. برای دست یابی به رفاه قبلی بدون صادرات نفت، باید صادرات غیر نفتی ما به میزان صادرات نفتی افزایش یابد. سوال بعدی که به ذهن متبادر می شود این است که آیا صادرات غیر نفتی می تواند به رشد قابل توجه برسد به نحوی که با آن اقتصاد را با شرایط مطلوب اداره کنیم. لازم به ذکر است که شرایط فعلی اقتصاد بدون نفت است اما باید بپذیریم که معیشت مردم دچار مشکلات شده و اقتصاد بدون نفت همراه با ریاضت اقتصادی را داریم پشت سر می گذاریم و این رویه در بلند مدت دولت و مردم را دچار فرسایش می کند.
اما اگر نگاهی به درون کشور و مرزهای اطراف کشور بیاندازیم متوجه می شویم که راه های رسیدن به صادرات غیر نفتی سرشار، چندان دور از ذهن نیست و با کمی تلاش می توان به صادرات غیر نفتی قابل توجه دسترسی پیدا کرد. آمار جمعیتی کشورهای اطراف ایران نشان می دهد حدود ۶۰۰ میلیون نفر جمعیت در کشورهای همسایه وجود دارد که بازاری سهل الوصول و راحتی در اختیار ایران می تواند قرار دهد البته به شرطها و شروط ها. اما راه های رسیدن به این بازار عظیم چیست؟
نگاهی گذرا به بازار منطقه نشان می دهد که کالاها و خدمات فنی موجود در ایران می تواند بازارهای هدف صادراتی منطقه مورد هدف قرار دهد. مطالعات حاکی از آن است که بخش عمده ای بازار های هدف منطقه هنوز اشباع نشده و ایران می تواند این بازار ها تامین نماید. درآمدهای هنگفت نفت همیشه سبب شده بود تا ما به حوزه صادرات غیر نفتی نگاه جدی نداشته باشیم. هر موقع از اقتصاد غیر نفتی صحبت به میان می آمد بیشتر جنبه تشریفاتی و پر کردن جلسات ادرای و کنفرانس های علمی و غیر علمی بوده و پس از پایان این نوع جلسات صادرات غیر نفتی هم به فراموشی سپرده می شد.
به نظر می رسد قصه اقتصاد امروز ایران با گذشته تفاوت های جدی دارد. امروز صادرات غیرنفتی یک ضرورت انکار ناپذیر است. صادرات غیر نفتی نیاز به بازار دارد. کشورهای همسایه چیزی هست که اکنون ما نیاز داریم. چند ویژگی مهم بازار های اطراف ما دارد که مزیت نسبی مهمی را برای ما برای ما به ارمغان می آورد. اولا به دلیل نزدیک بودن این کشورها، هزینه حمل و نقل پایین است و این امر در پایین آمدن قیمت نهایی در بازار های هدف صادراتی همجوار موثر است. در صورتی که همین کالاها اگر قرار باشد به کشورهای دور صادر شود به دلیل هزینه حمل مسیر طولانی کالاها از مزیت نسبی ساقط می شوند. ثانیا با توجه به نقشه نسبتا گرد ایران به راحتی در هر طرف می توان به بازار متعدد دسترسی پیدا کرد. بازارهایی که به لحاظ تقاضا بسیار متنوع است. مثلا کالاهای لوکس و گران می تواند بازارهای کشور های عربی را نشانه بروند و کالاهای ضروری در افعانستان و پاکستان برای ما صادرات آفرین خواهند بود. همچنین قرابت فرهنگ دینی و حتی قومی سبب می شود که به سهولت در کشورهای دور تا دور ایران بازار موثری داشته باشیم و این امر مزیتی فوق العاده محسوب می شود.
البته اقتصاد بدون نفت باید سه مرحله را باید طی کند تا ما را به رشد و رفاه اقتصاد قبلی و بالاتر برساند. گام اول تامین بازار داخلی و حمایت از کالاهای داخلی است. در قدم دوم توجه و اشباع بازار ششصد میلیونی کشورهای منطقه که با جمعیت ایران به حدود ۷۰۰ میلیون نفر می شود که تولید و صادرات به این بازار بزرگ ما را از نفت و صادرات نفتی بی نیاز می نماید. پس از دو گام اول و دوم، اگر کشورهای دورتر را نیز هدف گیری کنیم، به بازار قبلی حدود ۳۰۰ میلیون نفر نیز می توان اضافه کرد و به جمعیت یک میلیاردی هدف صادراتی رسید. در آن صورت می توان گفت اقتصاد بدون نفت با رفاه مطلوب به سهولت تحقق می یابد. در ادامه در صورتی که بخواهیم به قدرت اقتصادی منطقه تبدیل شویم، باید جمعیتی در حدود دو میلیارد را هدف گذاری کنیم. این امر امکان پذیر است. ایران با داشتن ذخایر زیر زمینی و رو زمینی و سرمایه انسانی و تجربیات سخت اقتصادی می تواند به قطب اقتصادی تبدیل شود و در کنارتقویت قدرت سیاسی و نظامی، نقطه ضعف اقتصادی را به نقطه قوت بدل نماید و این یعنی تحقق ایران اسلامی قوی و پر افتخار و مقتدر.
نظر شما